به و به دانه و خواص آن
درخت «به»، درخت کوچکی است که در خانواده‌ی گل سرخ جای می‌گیرد و پوست ساقه و تنه‌ی آن قهوه‌ای بوده و در اکثر نقاط اروپا، نواحی مدیترانه، آسیا و آفریقای شمالی می‌روید.
برگ‌های آن پوشیده از کرک و صاف است. گل‌های آن درشت، به رنگ سفید و یا صورتی و دارای پنج گلبرگ می‌باشد. این درخت میوه‌های درشت و کروی شکل به شکل گلابی دارد.
میوه‌ی «به» ابتدا به رنگ سبز است و پس از رسیدن، زردرنگ می‌شود و سطح آن پوشیده از کرک بوده و میوه‌ی نارس آن طعمی گس و قابض دارد اما نوع رسیده‌اش شیرین، مطبوع و معطر است.
جالب است بدانید درخت «به» در نواحی مختلف ایران می‌روید و مهم‌ترین نواحی کشت آن گرگان، گیلان و آذربایجان است.
«به» در جاهای دیگر دنیا از جمله آفریقا، مرکز اروپا و خاورمیانه نیز کشت و برداشت می‌شود ولی حدود 75 درصد «به» دنیا، از ایران تأمین می‌شود.
خواص میوه‌ی به:
این میوه به دلیل داشتن ترکیبی به نام «پکتین» که از کربوهیدرات‌های پیچیده است،
خواص دارویی دارد و به درمان اسهال کمک می‌کند.
این میوه دارای خاصیت تقویت‌کننده‌ی معده و التیام ورم روده و مقوی قلب، ضدنفخ، ادرارآور، قاعده‌آور و خلط‌آور است و نقش موثری در بهبود بیماری‌های ریوی دارد.
ترکیبات شیمیایی:
در 100 گرم میوه به مواد زیر مواد زیر وجود است:
آب 83 گرم
مواد قندی 10 گرم
مواد نشاسته‌ای 5 گرم
کلسیم 10 میلی‌گرم
فسفر 17 میلی گرم
آهن 0/8 میلی گرم
پتاسیم 195 میلی گرم
سدیم 5 میلی گرم
ویتامین آ 40 واحد
ویتامین ث 15 میلی گرم
به در طب سنتی:
از نظر طب قدیم ایران بهِ شیرین، گرم و تر و بهِ ترش، سرد و خشک است.
روغن به، سرد و تر و قابض و به دانه سرد و تر است.
* به تقویت کنده قلب است.
* ادرار آور است.
* نرم کننده سینه است.
* مقوی معده و دستگاه هاضمه است.
* قابض است.
* خونریزی را بند می‌آورد.
* بهِ ترش مسهل است.
* بهِ ترش برای تنگی نفس مفید است.
* بهِ ترش استفراغ را بند می‌آورد.
* اسهال‌های ساده و اسهال خونی را درمان می‌کند.
* به، بهترین و مفیدترین میوه برای مسلولین است.
* خونریزی از رحم را متوقف می‌کند.
* اثر مفید روی بواسیر درد.
* برای هضم غذا مفید است.
دانه‌ی به یا به دانه:
داخل میوه‌ی «به» دانه‌هایی به رنگ قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره وجود دارد. این دانه‌ها منبع بسیار خوبی از موسیلاژ (لعاب) هستند و حدود 20 تا 22 درصد وزن دانه را لعاب روی آن تشکیل می‌دهد.
دانه‌های «به» به دلیل وجود لعاب، در رفع التهابات مخاط‌ها، سرفه و گرفتگی صدا نقش بسزایی دارند.
به علاوه، آن‌ها در مصارف صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند به طوری که از لعاب این دانه در محصولات آرایشی و مجعد کردن موها استفاده می‌شود. البته یکی دیگر از موارد مصرف لعاب دانه «به» آهار دادن پارچه‌های گران‌قیمت است.
خواص به دانه:
1- لعاب به دانه را روی زخم‌ها و سوختگی‌ها بگذارید تا باعث شفای سریع آن‌ها شود.
2- ضد تب است.
3- اسهال خونی و ساده را درمان می‌کند.
4- برای درمان جراحات گلو موثر است.
5- سرفه را برطرف می‌کند.
6- برای درمان تورم‌های داخلی بدن مفید است.
7- برای التیام ترک پوست دست و بدن، نوک پستان، لب و بواسیر، لعاب به دانه را روی موضع بمالید.
8- برای درمان خشکی زبان و دهان مفید است.
9- آفتاب‌زدگی را با مالیدن لعاب به دانه بر روی پوست درمان کنید.
10- جویدن به دانه برای تقویت نیروی جنسی مفید است.
خواص دم کرده گل و شکوفه به:
1- سردرد را برطرف می‌کند.
2- مقوی معده است.
3- سینه را صاف و تقویت می‌کند.
4- سرفه کودکان را برطرف می‌سازد.
5- برای درمان بی خوابی دم کرده گل را با آب بهار نارنج مخلوط کرده و قبل از رفتن به رختخواب بنوشید.
خواص برگ و شاخه های به:
1- جوشانده برگ درختِ به، ورم چشم را مداوا می‌کند.
2- زخم‌ها را با جوشانده‌ی برگ به بشویید.
3- قابض است.
4- ضماد برگِ درخت به برای ورم چشم مفید است.
خواص روغن به:
1- برای برطرف کردن زنگ زدن گوش مفید است.
2- سرگیجه را برطرف می‌کند.
3- برای مداوای زخم‌های دهان مفید است.
4- خونریزی ریوی را درمان می‌کند.
5- اسهال مزمن را برطرف می‌کند.
6- دوست کبد است و ورم کبد را رفع می‌کند.
7- زخم روده‌ها را درمان می‌کند.
روش‌های استفاده از گیاه به:
1- به دانه
* برای مصرف به دانه می‌توانید یک قاشق چای‌خوری از دانه‌های آن را کمی در آب خیس و سپس استفاده کنید.
* همچنین می‌توانید چند «دانه به» روی زبان قرار دهید و لعاب آن را ظرف چند دقیقه بمکید.
* جوشانده‌ی دانه به: 30 گرم به دانه را در یک لیتر آب جوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا به صورت ژله در آید.
نکته: دانه‌ی به را هرگز نجوید
توجه داشته باشید که دانه «به» را باید فقط به طریقی که گفته شد، مصرف کرد و هرگز نباید آن را به صورت له‌شده یا خردشده، جوشاند و خورد، زیرا با این کار، موادی به نام آمیگدالین در «دانه به» تجزیه (هیدرولیز) می‌شوند و اسید سیانیوریک تولید می‌کنند که اسیدی خطرناک است. با مکیدن یا خوردن دانه به، لعاب از روی آن جدا و دانه بدون هیچ تغییری دفع می‌شود. در این صورت خطر تولید اسید سیانیوریک وجود ندارد، اسید سیانیوریک فقط با له یا خرد شدن دانه در محیط معده تولید می‌شود.
2- شیره‌ی به
50 گرم به را خرد کرده با 50 گرم عسل یا شکر مخلوط کنید و در یک لیتر آب جوش بریزید و آن‌را روی چراغ گذاشته تا بجوشد و حجم آن به نصف تقلیل یابد.
3- جوشانده‌ی برگ درخت به
30 گرم برگ درخت به را در یک لیتر آب‌جوش ریخته و مدت چند دقیقه بجوشانید.
4- دم کرده‌ی گل به
30 گرم گل به را در یک لیتر آب‌جوش ریخته و به مدت پنج دقیقه بگذارید تا دم بکشد.
5- روغن به
به را تکه تکه کرده و بپزید سپس آب آن‌را بگیرید و با دو برابر وزن آن روغن زیتون مخلوط کرده و آنقدر بجوشانید تا تمام آب آن بخار شود و فقط روغن باقی بماند البته دقت کنید که روغن نسوزد.
